Tanım: Cerrahi kelimesi Latince’de ‘chirurgiae’ teriminden köken almakta ve ‘el işi’ anlamına gelmektedir. Cerrahi, tıbbın en eski dallarından biri olup ilaçla ya da diğer tedavi yöntemleriyle iyileştirilemeyen hastalıkların, yaralanmaların, vücuttaki yapı bozukluklarının ameliyatla onarılması ya da hastalıklı organın kesip çıkarılarak doğal ve uygun şekline dönüştürülmesi esasına dayanır.

Tarihçe: Bugünkü cerrahi uygulamalara benzer ilk cerrahi uygulama eski Mısır’da MÖ 3,500 yılına aittir, daha sonra eski Yunan’da Hipokrat ile bugünlere dek gelmiştir. Ülkemizde ise cerrahi 20. yüzyılın başında Cemil Topuzlu ile birlikte başlamıştır.

Alanı: Ameliyat türleri çoğunlukla organ veya bağlı bulunduğu sistemin adı ile anılmaktadır. Guatr (tiroid bezi), meme, yemek borusu (özofagus), mide, ince bağırsak, kalın bağırsak, rektum, makat (anüs), fıtıklar, safra kesesi, karaciğer, safra yolları, endoskopik, laparoskopik cerrahi ve robotik cerrahi girişimleri Genel Cerrahi alanına girmektedir. Sistemlere göre ayrıldığında ise: meme ameliyatları, kanser ameliyatları, guatr ameliyatları, yemek borusu, mide, onikiparmak bağırsağı, ince bağırsak, kalın bağırsak, rektum ve makat bölgesi ameliyatları: hemoroid – basur, makat çatlağı, makat fistülü ve apsesi, rektum kanseri, makat kanseri, karaciğer ve safra kesesi, fıtık: karın, kasık, göbek, uyluk ve mide fıtığı (reflü) ameliyatları Genel Cerrahi’nin kapsamına girer ve bu ameliyatları gerçekleştiren doktora, Genel Cerrahi Uzmanı adı verilir. Genel Cerrahi bazı olgularda sadece ameliyat ile değil koruyucu hekimlik ile ameliyattan korunmayı da hedefler.

Genel Cerrahi muayenesi öncesinde hastaların dikkat etmesi gereken noktalar
İlk olarak, Genel Cerrah Seçimi en önemli noktayı belirler.

Genel Cerrahi muayenesinde öncesinde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
• Doktorunuz sizden varsa kullandığınız ilaçları (varsa) soracaktır. Şayet düzenli olarak ilaç kullanıyorsanız bunların önceden bir istesini elinizde hazır bulundurmanızda yarar vardır. Hastaların genellikle muayene sırasında Genel Cerrah’ın ilaç kullanımını sorduğunda bunları hatırlamadığı ve doktora ifade etmeyi unuttuğu sık rastlanılan bir durumdur. Bazı ilaçlar anestezik maddeler ile ters düşebilmekte, kan sulandırıcı ilaç kullanımı ameliyat sonrasında kanamalar yaratabilmektedir. Bu nedenle Genel Cerrah’ın sizin kullandığınız ilaçların listesini bilmesinde yarar vardır.
• Doktorunuz size allerjiniz olup olmadığını soracaktır, bu nedenle, toz, polen, ilaç, iyot vb. allerjilerinizi mutlaka cerrahınıza bildiriniz.
• Doktorunuz size bazı madde alışkanlıklarınızın olup olmadığını soracaktır, bu nedenle, sigara, alkol ve madde bağımlılığınızı cerrahınıza bildirmenizde yarar vardır. Şayet bir cerrahi girişim yapılacaksa, anestezik maddelerin ayarlanması açısından bu husus çok önemlidir.
• Doktorunuz size geçirilmiş ameliyatlarınızı soracaktır. Hastaların genellikle, sezaryen, bademcik, geniz eti, fıtık ve bazı estetik ameliyatları belirtmedikleri gözlenmektedir. Bu tür veya diğer bazı ameliyatları geçirdi iseniz bunu mutlaka Cerrah’ınıza bildirmenizde yarar vardır.
 

Cerrahi tipleri:

Randevu verilerek yapılan ameliyatlar: Safra kesesi, fıtık, hemoroid, bağırsak kanseri vb.

Acil koşullarda yapılan ameliyatlar: Apandisit, safra kesesi iltihabı ve gangreni, boğulmuş fıtık, pıhtılaşmış (tromboze) hemoroid, tıkanmış veya delinmiş bağırsak kanseri vb.

Minimal invaziv cerrahi: küçük deliklerden vücut boşluklarına girerek organların tedavi edilmesi esasına dayanır. Laparoskopik cerrahi ile 1990 yılından beri, safra kesesi, apandisit, fıtık, reflü, bağırsak kanseri, rektum kanseri, dalak vb. ameliyatları bu şekilde rutin olarak yapılmaktadır. Laparoskopik cerrahi günümüzde seçilmiş olgularda, göbekten girilen tek deliktenyapılabilmektedir. Genel Cerrah’ın bu konuda özel bir eğitim ve deneyimi olması çok önemlidir.

Robotik cerrahi: Robotik cerrahi, Genel Cerrahi alanında, özellikle rektum cerrahisi ve şişmanlık (obezite) cerrahisinde önem kazanmaktadır. Cerrahın bu konuda özel eğitimi ve deneyimi olması gerekmektedir.

Cerrahi girişimin tanımı:
Ameliyat, ameliyathane adı verilen mikroptan arındırılmış (steril) ortamlarda ve mikroptan arındırılmış (steril) aletler kullanılarak, anestezi altında gerçekleştirilir. Tüm cerrahi ekip ameliyattan önce el ve kollarını mikropları ortadan kaldıran bazı maddelerle yıkanır ve steril eldiven giyerler. Gerçekleştirilecek olan ameliyat türüne göre cerrah ameliyat öncesi hazırlıklar hakkında hasta ve hasta yakınını bilgilendirir ve onayını alır. Ameliyat öncesinde hasta Anestezi Uzmanı ve / veya İç Hastalıkları Uzmanı tarafından detaylı bir muayeneden geçirilir ve riskleri araştırılır.

Anestezi: Anestezi hastanın ağrı hissetmemesi için yapılan girişimlere verilen addır, başlıca: genel anestezi (narkoz), lokal anestezi (sadece ameliyat bölgesini iğne ile uyuşturma) veya spinal anestezi (belden iğne yapılarak belden aşağısının uyuşturulması) şeklinde yapılabilir. Genel anestezi el veya kol üzerinden bir damar yolu sağlanarak buradan anestezi (hastayı uyutan) ilaçlar verilir.

Ameliyat öncesi hazırlık:
• Aç kalma: Sıklıkla ameliyat öncesinde 6 ile 8 saatlik bir açlık (katı ve sıvı gıdalar alınmayacak) dönemi arzulanır.
• Kıl traşı: Ameliyat bölgesinin kıl traşının günümüzde ameliyathanede deneyimli personel tarafından yapılması tercih edilmektedir.
• Bağırsak temizliği: Bağırsak ameliyatlarında bir gün öncesinde bazı müshil ilaçlarının alınması ile bağırsak temizliği yapılması gerekir, bunu cerrahınız size açıklayacaktır.
• Kan nakli: Kan ve kan ürünleri verilmesi gerekirse bu durum cerrahınız tarafından size bildirilecektir.
Ameliyat sonrası dönem:
• Ameliyatlı kişi, hasta odası veya yakın takip yada mekanik alet ile solunum desteği amacı ile yoğun bakım ünitesine alınır.
• Ameliyat sonrası beslenme ve diyet: Her ameliyat türüne göre farklıdır ve cerrah tarafından belirtilecektir.
• Dikişlerin alınması: Genellikle dikişler ameliyattan sonraki 7-10 günlük sürede alınırlar ve günümüzde bazı ameliyatlarda alınması gerekmeyen ve kendiliğinden emilen dikişler kullanılmaktadır. Bu süre cerrah tarafından hastaya belirtilecektir.
• Ameliyat sonrası ek tedavi: Bazı kanser olgularında ameliyat sonrasında kemoterapi, radyoterapi, atom tedavisi, hormonoterapi gibi ek tedaviler gerebilmektedir. Bu durum cerrah tarafından hastaya açıklanacaktır.
• Ameliyat sonrası yıkanma: Her ameliyat türüne göre farklıdır ve cerrah tarafından hastaya açıklanacaktır.

Ameliyat önerildiğinde cevap alınması gereken sorular nelerdir?
• Ne sebeple ameliyat gerekiyor?
• Mevcut hastalık ameliyat yapılmadan tedavi edilebilir mi?
• Ameliyat yapılmazsa ne tür sorunlarla karşılaşılabilinir?
• Hangi cerrahi teknik uygulanacak?
• Ameliyata bağlı olası komplikasyonlar nelerdir?
• Cerrahın bu ameliyattaki deneyimi nedir?
• Cerrahın ileri laparoskopik cerrahi ve robotik cerrahi deneyimi var mıdır?
• Ameliyat nerede gerçekleştirilecek?
• Ameliyatın, kullanılacak malzemelerin ve hastanenin maliyeti nedir?
• Ne tür anestezi uygulanacak?
• Hastanede ne kadar süre ile yatış gerekecek?
• Ameliyat sonrası genel seyir nasıldır
• Ameliyat hastanın günlük yaşantısını nasıl etkileyecek?
• Ameliyat sonrasında bazı aktivitelere kısıtlama gerekecek mi?
• Ameliyat sonrası iyileşme süreci ne kadar zaman alacak?